استفتائات مقام معظم رهبری در خصوص نماز جمعه
«باسمه تعالی»
استفتائات مقام معظم رهبری در خصوص نماز جمعه
اجوبه الاستفتائات
س ۶۰۶: نظر جنابعالی درباره شرکت در نماز جمعه با توجه به اینکه در عصر غیبت حضرت حجت(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به سر میبریم، چیست؟ اگر افرادی اعتقاد به عدالت امام جمعه نداشته باشند، آیا تکلیف شرکت در نماز جمعه از آنان ساقط میشود؟
ج: هرچند نماز جمعه در عصر حاضر واجب تخییرى است و حضور در آن واجب نیست، ولى با توجه به فوائد و آثار شرکت در آن، سزاوار نیست که مؤمنین خود را از برکات حضور در این نماز به مجرد تشکیک در عدالت امام جمعه و یا عذرهاى واهى دیگر، محروم سازند.
س ۶۰۷: معنای وجوب تخییری در مسأله نماز جمعه چیست؟
ج: معناى آن این است که مکلّف در اداى فریضه واجب ظهر روز جمعه بین خواندن نماز جمعه یا نماز ظهر مخیر است.
س ۶۰۸: نظر جنابعالی در مورد شرکت نکردن در نماز جمعه بر اثر بی‌مبالاتی، چیست؟
ج: ترک حضور و شرکت نکردن در نماز عبادی سیاسی جمعه به خاطر اهمیت ندادن به آن، شرعاً ناپسند است.
س ۶۰۹: بعضی از مردم به دلیل عذرهای واهی و گاهی بر اثر اختلاف دیدگاهها، در نماز جمعه شرکت نمیکنند، نظر جنابعالی در این‌باره چیست؟
ج: شرکت نکردن در نماز جمعه به سبب اهمیّت ندادن به آن، شرعاً ناپسند است.
س ۶۱۰: آیا اقامه نماز جماعت ظهر همزمان با اقامه نماز جمعه در مکان دیگری نزدیک محل اقامه نماز جمعه جایز است؟
ج: این کار فی‌نفسه اشکال ندارد و موجب برائت ذمّه مکلّف از فریضه ظهر جمعه میشود، زیرا در عصر حاضر، نماز جمعه واجب تخییری است، ولی با توجه به اینکه اقامه نماز جماعت ظهر در روز جمعه در مکانی نزدیک محل اقامه نماز جمعه ممکن است باعث تفرقه صفوف مؤمنین شود و چه بسا در نظر مردم بیاحترامی و اهانت به امام جمعه و کاشف از بی‌اعتنایی به نماز جمعه محسوب شود، بنا بر این سزاوار است که مؤمنین اقدام به انجام آن نکنند، و حتی در صورتی که مستلزم مفاسد و حرام باشد، واجب است از اقامه آن اجتناب کنند.
س ۶۱۱: آیا خواندن نماز ظهر در فاصله زمانی بین نماز جمعه و نماز عصر، جایز است؟ اگر نماز عصر را شخصی غیر از امام جمعه بخواند، آیا اقتدا به او در نماز عصر جایز است؟
ج: نماز جمعه مجزى از نماز ظهر است، ولى خواندن آن بعد از نماز جمعه از باب احتیاط اشکال ندارد و اقتدا در نماز عصر روز جمعه به غیر امام جمعه اشکال ندارد، ولى هرگاه بخواهد با مراعات احتیاط در خواندن نماز ظهر پس از خواندن نماز جمعه نماز عصر را به جماعت بخواند، احتیاط کامل این است که به کسى اقتدا نماید که نماز ظهر را احتیاطاً بعد از نماز جمعه خوانده است.
س ۶۱۲: اگر امام جمعه نماز ظهر را بعد از نماز جمعه نخواند، آیا مأموم می‌تواند آن را احتیاطاً به جا آورد؟
ج: براى او جایز است.
س ۶۱۳: آیا بر امام جمعه کسب اجازه از حاکم شرع واجب است؟ مراد از حاکم شرع چه کسی است؟ و آیا این حکم در شهرهای دور دست هم جاری است؟
ج: اصل جواز امامت براى اقامه نماز جمعه متوقف بر این اجازه نیست، ولى ترتب احکام نصب وى براى امامت جمعه متوقف بر این است که منصوب از طرف ولى امر مسلمین باشد و این حکم شامل هر سرزمین و شهرى که ولى امر مسلمین در آن حاکم و مطاع است، مى‌شود.
س ۶۱۴: آیا جایز است امام جمعه منصوب در صورت نبودن مانع یا معارض نماز جمعه را در غیر از مکانی که برای آنجا نصب شده، اقامه نماید؟
ج: این عمل فى‌نفسه جایز است، ولى احکام انتصاب براى امامت جمعه بر آن مترتب نمىشود.
س ۶۱۵: آیا انتخاب امام جمعه موقت باید به وسیله ولی فقیه باشد یا اینکه خود ائمه جمعه میتوانند افرادی را به عنوان امام جمعه موقت انتخاب نمایند؟
ج: جایز است امام جمعه منصوب شخصى را به عنوان جانشین موقت براى خودش انتخاب کند، ولى بر امامت فرد نائب، احکام انتصاب از طرف ولى فقیه مترتب نمىشود.
س ۶۱۶: اگر مکلّف امام جمعه منصوب را عادل نداند و یادر عدالت او شک داشته باشد، آیا برای حفظ وحدت مسلمانان می‌تواند به او اقتدا کند؟ آیا کسی که در نماز جمعه شرکت نمیکند، جایز است دیگران را تشویق به عدم حضور در آن نماید؟
ج: اقتدا به کسى که او را عادل نمىداند و یا در عدالت وى شک دارد، صحیح نیست و نماز جماعت او هم صحیح نمىباشد، ولى حضور و شرکت در نماز جماعت براى حفظ وحدت اشکال ندارد، و در هر صورت حق ندارد دیگران را ترغیب و تشویق به عدم حضور در نماز جمعه کند.
س ۶۱۷: شرکت نکردن در نماز جمعه که برای مکلّف دروغگویی امام جمعه آن ثابت شده است، چه حکمی دارد؟
ج: مجرد کشف خلاف چیزى که امام جمعه گفته، دلیل بر دروغگویى او نیست، زیرا ممکن است گفته او از روى اشتباه یا خطا و یا توریه باشد، و سزاوار نیست انسان به مجرد توهّم خروج امام جمعه از عدالت، خود را از برکات نماز جمعه محروم نماید.
س ۶۱۸: آیا تشخیص و احراز عدالت امام جمعه منصوب از طرف امام راحل یا ولی فقیه عادل، بر مأموم واجب است، یا اینکه انتصاب او به امامت جمعه برای اثبات عدالت وی کافی است؟
ج: اگر نصب او به امامت جمعه موجب وثوق و اطمینان مأموم به عدالت وى شود، در صحّت اقتدا به او کافى است.
س ۶۱۹: آیا تعیین امام جماعت برای مساجد از طرف علمای مورد اطمینان، یا تعیین ائمه جمعه از طرف ولیّ امر مسلمین، نوعی شهادت بر عدالت آنان محسوب میشود یا اینکه باید درباره عدالت آنان تحقیق شود؟
ج: اگر نصب امام جمعه یا جماعت موجب اطمینان به عدالت وى شود، اقتدا به او جایز است.
س ۶۲۰: در صورت شک در عدالت امام جمعه و یا خدای نکرده یقین به عدم آن، آیا اعاده نمازهایی که پشت سر او خواندهایم، واجب است؟
ج: اگر شک در عدالت یا یقین به عدم عدالت بعد از فراغ از نماز باشد، نمازهاى خوانده شده صحیح است و اعاده آنها واجب نیست.
س ۶۲۱: شرکت در نماز جمعه که از طرف دانشجویان کشورهای اسلامی در کشورهای اروپایی و غیر آنها برگزار میشود و بیشتر شرکت کنندگان در آن و همچنین امام جمعه از برادران اهل سنت هستند، چه حکمی دارد؟ و در این صورت آیا خواندن نماز ظهر بعد از اقامه نماز جمعه واجب است؟
ج: شرکت در آن براى حفظ وحدت و اتحاد مسلمانان اشکال ندارد و خواندن نماز ظهر واجب نیست.
س ۶۲۲: در یکی از شهرهای پاکستان مدت چهل سال است که نماز جمعه برگزار میشود. در حال حاضر شخصی بدون رعایت فاصله شرعی بین دو نماز جمعه، اقدام به برگزاری نماز جمعه دیگری نموده که منجر به بروز اختلاف بین نمازگزاران شده است، این عمل شرعاً چه حکمی دارد؟
ج: انجام هر گونه کارى که منجر به بروز اختلاف بین مؤمنین و پراکندگى صفوف آنان شود، جایز نیست، چه رسد به مثل نماز جمعه که از شعائر اسلامى و از مظاهر وحدت صفوف مسلمانان است.
س ۶۲۳: خطیب مسجد جامع جعفری در راولپندی اعلام نموده که نماز جمعه به علت کارهای ساختمانی در آن برگزار نخواهد شد، و اکنون که عملیات تعمیر مسجد به پایان رسیده، با مشکلی مواجه شدهایم و آن اینکه در فاصله چهار کیلومتری ما نماز جمعه در مسجد دیگری اقامه میشود. با توجه به مسافت مزبور آیا اقامه نماز جمعه در مسجد جامع جعفری صحیح است یا خیر؟
ج: اگر فاصله بین دو نماز جمعه یک فرسخ شرعى نباشد، نماز جمعهاى که بعد از نماز جمعه اول برگزار مى‌شود، باطل است و در صورتى که مقارن هم اقامه شوند هر دو باطل مىباشند.
س ۶۲۴: آیا خواندن نماز جمعه که به‌صورت جماعت اقامه میشود، به‌طور فرادی صحیح است؟ بدین معنی که شخصی نماز جمعه را به‌صورت فرادی در کنار کسانی که آن را به نحو جماعت برگزار میکنند، بخواند.
ج: از شرایط صحّت نماز جمعه، این است که به‌صورت جماعت اقامه شود. نماز جمعه به نحو فرادى صحیح نیست.
س ۶۲۵: کسی که نمازش شکسته است آیا می‌تواند آن را به‌صورت جماعت پشت سر امام جمعه بخواند؟
ج: نماز جمعه از مأموم مسافر صحیح و مجزى از نماز ظهر است.
س ۶۲۶: آیا ذکر نام مبارک حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) به عنوان یکی از ائمه مسلمانان در خطبه دوم نماز جمعه واجب است؟ یا اینکه واجب است ذکر نام آن حضرت به قصد استحباب باشد؟
ج: عنوان ائمه مسلمین شامل حضرت زهراى مرضیه(علیهاالسلام) نمىشود و ذکر نام مبارک آن حضرت در خطبه نماز جمعه واجب نیست، ولى تبرک جستن به ذکر نام شریف آن حضرت اشکال ندارد، بلکه امرى پسندیده و موجب اجر و ثواب است.
س ۶۲۷: در حالی که امام جمعه نماز جمعه را اقامه می‌کند، آیا مأموم می‌تواند برای خواندن نماز واجب دیگری به او اقتدا نماید؟
ج: صحّت آن، محل اشکال است.
س ۶۲۸: آیا خواندن خطبه‌های نماز جمعه قبل از وقت ظهر شرعی صحیح است؟
ج: خواندن آن قبل از زوال جایز است.
س ۶۲۹: اگر مأموم چیزی از خطبه‌های نماز جمعه را درک نکند، بلکه فقط هنگام نماز حاضر شود و به امام جمعه اقتدا نماید. آیا نماز او صحیح و مجزی است؟
ج: نماز او صحیح و مجزی است، حتی لحظه‌ای پیش از رکوع رکعت آخر نماز جمعه را درک کند.
س ۶۳۰: نماز جمعه در شهر ما یک ساعت و نیم بعد از اذان ظهر اقامه میشود، آیا این نماز مجزی از نماز ظهر است یا اینکه اعاده آن لازم است؟
ج: وقت نماز جمعه از اول زوال خورشید شروع میشود و أحوط آن است که از اوائل عرفی زوال به تأخیر نیفتد.
س ۶۳۱: کسی که توانایی رفتن به نماز جمعه را ندارد، آیا می‌تواند نمار ظهر و عصر را در اوائل وقت بخواند یا اینکه باید صبر کند تا نماز جمعه تمام شود و بعد از آن نماز ظهر و عصر را بخواند؟
ج: صبر کردن بر او واجب نیست و مى‌تواند نماز ظهر و عصر را در اول وقت بخواند.
س ۶۳۲: اگر امام جمعه منصوب، سالم و حاضر در محل برگزاری نماز جمعه باشد، آیا جایز است، که امام جمعه موقت را مکلّف به اقامه نماز جمعه نماید؟ آیا صحیح است به امام جمعه موقت اقتدا کند؟
ج: اقامه نماز جمعه به امامت نایب امام جمعه منصوب و اقتداى امام منصوب به نائب خود اشکال ندارد.
نماز جمعه
استفتائات جدید
س. آیا شرط امام جمعه بودن، مسافر نبودن است؟
ج. کسی که نمازش قصر است نمی تواند امامت جمعه کند.
س: نماز جمعه را چه‌طور باید نیت کرد؟ (واجب قربه الى الله یا رجاء قربه الى الله و یا استحباباً قربه الى الله و یا هیچ‌کدام نباشد تنها نماز جمعه یا جماعت مى‌خوانم قربه الى الله؟)
ج) گفتن نیت به زبان لازم نیست و قصد کافى است و در فرض مذکور مى‌تواند به قصد واجب و یا صرف خواندن نماز جمعه انجام دهد.
س: محضر جنابعالى عرض مى‌شود که آیا مى‌شود در نماز جمعه یک نفر خطبه نماز جمعه را بخواند و نفر دیگرى نماز جمعه را بخواند؟
ج) صحیح و مجزى نیست، بلکه باید خطیب و امام هر دو یکى باشند.
س: خواندن و بجا آوردن نماز قضا یا نماز مستحبى از سوى شخص در هنگام خواندن خطبه‌هاى نماز جمعه توسط امام جمعه چه حکمى دارد؟ آیا داراى ایراد مى‌باشد؟
ج) بطور کلى آنچه که موجب گوش ندادن و از بین رفتن فایده خطبه مى‌شود، باید ترک شود.
س. اگر شخصی در رکعت دوم نماز جمعه برسد، حکم چیست و ادامه نماز او چگونه خواهد بود؟ و آیا کفایت از نماز ظهر می‌کند؟
ج. اگر لحظاتی پیش از رکوع رکعت آخر، نماز جمعه را درک کند، می‌تواند به نیت نماز جمعه اقتدا کند و رکعت دوم خود را مانند رکعت دوم نماز جمعه بخواند و این نماز از نماز ظهر کفایت می‌کند.
س: در صورتى که بخواهیم در روز جمعه نماز ظهر و عصر خود را به صورت فرادا در منزل بخوانیم آیا باید صبر کنیم تا نماز جمعه تمام شود یا اینکه مى‌توانیم در اول وقت نماز را بجاى بیاوریم؟
ج) صبر کردن لازم نیست.
س: آیا خواندن نماز واجب یا مستحبى بعد از اتمام خطبه‌ها و قبل از اقامه نماز جمعه جایز است یا خیر؟
ج) مانعى ندارد.
س: اگر خطیب جمعه مقدارى از خطبه اول را بعد از دخول وقت ایراد کند، بدون اینکه تحمید وصلوه را اعاده نماید و بعد نماز جمعه را اقامه کند، نماز به این صورت از ظهر مجزى است یا نه؟ و حکم خواندن خطبه‌ها قبل از اذان ظهر چیست؟
ج) در فرض مزبور هم نماز جمعه مجزى از نماز ظهر است و به طور کلی امام جمعه می‌تواند خطبه‌های نماز جمعه را قبل از ظهر بیان کند.
س: اگر دو محل اقامه‌ى نماز جمعه داراى دو طریق تردد باشد که فاصله در یک طریق کمتر از یک فرسخ شرعى باشد، آیا اقامه نماز جمعه در هر دو محل صحیح است؟
ج) با فرض فاصله بین دو محل اقامه‌ى نماز جمعه به کمتر از یک فرسخ شرعى ولو از یکى از دو طریق متعارف تردد بین دو محل، بیش از یک نماز جمعه صحیح نیست.