نمازجمعه ۴ فروردین ماه ۹۱
خطبـه اول
بسماللهالرحمنالرحیم
شما عزیزان نمازگزار به ویژه خودم را به مراعات تقوای الهی سفارش میکنم چرا که تقوا بهترین زاد و توشه برای سعادت اخروی و برترین راه برای جلب محبت الهی در حیات دنیوی است.
در خطبه اول بنابراین گزاردهایم که از راه خدا سخن بگوییم، راهی که خدا با ما است و ما هم با خدا هستیم، و سعادت دنیوی و اخروی را در پی دارد و پیشاهنگ این راه، پیامبران و خاتمالمرسلین محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله وسلم) است.
راه خدا و صراط مستقیم الهی، عبودیت است. عبودیت یعنی اعتقاد، رفتار و اخلاق اسلامی داشتن، و جوهره عبودیت، ایمان است و یکی از موضوعات مهم پیرامون ایمان، صفات مؤمنان است و یکی از اوصاف مؤمنان، اخلاق مداری آنان میباشد، اخلاق شخصی، فردی، خانوادگی، اجتماعی و کاری.
یکی از ابعاد اخلاق خانوادگی، اخلاق خویشاوند داری است که در معارف دینی، از آن به صله رحم تعبیر میشود. صله رحم یعنی ایجاد ارتباط و پیوند شایسته با خویشان. با خویشان و اقوام به نحو شایسته ارتباط داشتن و آن را حفظ و استحکام بخشیدن. در نماز جمعه قبل، پیرامون صله رحم و ارزش آن سخن گفته شد و در این خطبه آن را کامل میکنیم و پیرامون آن اندکی سخن میگوییم.
آیات متقابل در قرآن
یکی از معارف قرآن، آیات متقابل است. آیات متقابل یعنی آیاتی که در رابطه با موضوعی سخن گفته شده و آثار آن موضوع بیان شده است و در آیه دیگر نقیض آن نیز بیان گردیده است، به طور مثال اگر گفته شده که کفار جزایشان این است یک آیه دیگری نیز آمده که اهل تقوا چه اثری بر تقوایشان مترتب میشود به این آیات، آیات متقابل گفته میشود، مثل این آیه: «سِیقَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ زُمَرًا»[۱] کفار با تمامِ انواع، اقسام و دستجات، به سمت جهنم سوق داده میشوند، نقیض و متقابل این آیه این است: «سِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّهِ زُمَرًا»[۲] اما کسانی که اهل تقوا و اهل ایمان هستند و قوانین دین را مراعات میکنند اینان دسته دسته به سوی بهشت سوق داده میشوند، آنجا کفار و جهنم و اینجا اهل تقوا و بهشت.
در موضوع صله رحم نیز این چنین است که کسانی که صله رحم میکنند «لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ» کسانی که اهل پیوند و مراعات پیوند خویشاوندی هستند برای آنها سرانجامِ نیکو است، اما کسانی که قطع رحم میکنند و مراعات پیوند خویشاوندی را نمیکنند «أُولَئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَهُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ»[۳] لعنت خدا بر آنان است و بد فرجامی دارند. در سوره رعد آیه ۲۰ تا ۲۵ در این رابطه سخن گفته شده است.
صله رحم از واجبات اهم است
به همین خاطر است که موضوع صله رحم در حوزه اخلاق اسلامی بسیار مهم است، هم آثار وضعی مانند: طول عمر، برطرف شدن بلا، گسترش و نشر اعمال و فراوانی ثروت دارد، و هم آثار تشریعی دارد که آن اطاعت از فرمان خدا است. قطع رحم گناه کبیره است و صله رحم یکی از واجبات مهم حتی در برخی از موارد از واجبات اهم است.
به همین جهت است که در معارف اخلاقی دینی، صله رحم جایگاه خاصی دارد. رسول گرامی اسلام (صلیالله علیهوآلهوسلم) میفرماید: «صلوا أرحامَکُم وَ لَو بِالسَّلامِ»[۴] صله رحم کنید هر چند با یک سلام باشد، و بعد میفرماید: «لا یَدْخُلُ الْجَنَّهَ قَاطِعُ رَحِمٍ» کسی که قطع رحم میکند و قهر و کینهی خویشان را به دل دارد وارد بهشت نمیشود.
دو کار مهم در ارتباط با صله رحم: ۱- استحکام و استمرار ۲- گذشت و بخشش
در رابطه با ارحام، دو کار مهم وجود دارد: ۱- استحکام و استمرار ارتباط مثبت و کارآمد با خویشان در دو بُعد معنوی و مادی بدون توقع. انسان باید با خویشان خود ارتباطی شایسته و کارآمد داشته باشد هم در بُعد معنوی آنها را هدایت کند به شکل صحیح و امور اخلاقی، دینی و علمی و هم در بُعد مادی دست آنها را بگیرد بدون توقع که آنها در قبال او کاری انجام دهند.
۲- گذشت و بخشش خطاهای خویشان بدون قهر و کینه. طبیعی است که انسان در زندگی به خاطر تعاملات بسیاری که با خویشان دارند در عرصه زندگی یک سری اشکالات و یک سری برخوردهای غیر مقبول و ناملایم پیش میآید، انسان باید تحمل کند، نباید بگوید چون این خویشم این کار را انجام داد من باید از او قطع رابطه کنم، این صحیح نیست، این سیره رسول خدا نیست.
امام باقر (علیهالسلام) میفرمایند: «ثَلاثَهٌ مِنْ مَکارِمِ الدُّنْیا وَ الاْخِرَهِ: أَنْ تَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَکَ، وَ تَصِلَ مَنْ قَطَعَکَ، وَ تَحْلُمَ إِذا جُهِلَ عَلَیْکَ»[۵] سه چیز است که از امور برجسته اخلاقی هم در دنیا و هم در آخرت است یعنی گذشته از اینکه در دنیا به عنوان یک موضوع مهم اخلاقی، شایسته و برجسته تلقی میشود در آخرت هم اینچنین است. ۱- «أَنْ تَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَکَ» کسی که به شما ظلم کرده است او را ببخشید، نگوئید چون او به ما ظلم کرده ما هم باید به او ظلم کنیم، ما هم باید تلافی میکنیم، انسان باید ببخشد. ۲- «تَصِلَ مَنْ قَطَعَکَ» اگر خویشان از انسان قهر کردند و بریدند او قهر نکند، او پیوند را نگه دارد و از درِ آشتی با آن فردی که قهر کرده برآید. ۳- «وَ تَحْلُمَ إِذا جُهِلَ عَلَیْکَ» اگر برخورد ناشایست و جاهلانهای با انسان شد آن شخص بردباری کند، اگر فردی با انسان برخوردی زباناً و عملاً داشت که ناشایست بود انسان بردبار باشد، حلیم باشد، با او برخورد بد نکند.
پیامبر، سرآمد خلق عظیم است.
جبرئیل بر پیامبر گرامی اسلام (ص) نازل شد، آیه شریفهی «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ»[۶] را به او ارائه کرد. وقتی این آیه را پیامبر درک کرد خداوند آیه دیگری فرستاد: «مَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا»[۷] آنچه پیامبر به شما میگوید و فرمان میدهد انجام دهید و آنچه که پیامبر ممنوع میکند برحذر باشید. وقتی پیامبر این آیه هم بر او نازل شد از جبرئیل سؤال کرد: در آیه اول خداوند فرمود خُذِ الْعَفْوَ، مراد خداوند چیست؟ جبرئیل گفت: یا رسولالله، آن که با شما قهر کرده تو قهر نکنی. لذا اقوام پیامبر گرامی اسلام(ص) بسیار به او بدی میکردند که در تاریخ بینظیر است اما پیامبر یک بدی با آنها نکرد، آنها میبُریدند اما پیامبر از آنها جدا نمیشد. آن کسی که تو را محروم کرده هم در امور اخلاقی و معنوی و هم در امور مادی، تو او را محروم نکنی، به او هدیه بدهی و او را راهنمایی کنی، و آن کسی که به تو ظلم کرده را ببخشی. پیامبر وقتی این را شنید تمام وجودش عفو، پیوند، گذشت و عطاء به مردم شد، خداوند آیه نازل کرد: «اِنَّکَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِیمٍ»[۸] یا رسولالله، تو نه اینکه دارای خلق عظیم هستی بلکه سرآمد خلق عظیم هستی.
اخلاق اسلامی یعنی جاذبهی اخلاقی انسان، جامعه و محیط خانواده را به دین هدایت کند.
عزیزان، انسان در زندگی در این فضایی که آغاز بهار و نوروز است باید طوری زندگی کند که در میان خانه و خانوادهاش چنان دارای اخلاق باشد که جاذبهی اخلاقی او، جامعه و محیط خانواده را به دین هدایت کند و این اخلاق اسلامی است. به همین خاطر شیطان میآید و در فضای خانوادهها و خویشان ایجاد اختلاف میکند، وقتی ایجاد اختلاف کرد و قهرها در درون خانه، خانواده و خویشان بود، مشخص است که همیشه خانواده و خویشان دچار اضطراب، استرس، ناراحتی، برخوردهای نامناسب و دوری خواهند بود و از مزایای پیوند خویشاوندی و آثار و برکات آن بهرهمند نخواهند شد و به همین خاطر ما که مسلمان هستیم و باید اخلاق اسلامی را مراعات کنیم باید دارای این چنین روحیه و رویه اخلاقی در زندگی خود باشیم.
خدایا همه ما را متنعّم به اخلاق حسنه بگردان، …
خطبـه دوم
بسماللهالرحمنالرحیم
شما عزیزان نمازگزار به ویژه خود را به مراعات تقوای الهی سفارش میکنم چرا که تقوا کلید فتح گنج رستگاریِ الهی و تنها طریق جلب محبت و عنایات خداوندی است.
در خطبه دوم پیرامون چند موضوع به اختصار سخن میگوئیم:
سرلوحه قرار گرفتن فرامین مقام معظم رهبری
مقام معظم رهبری حضرت امام خامنهای (دامت برکاته العالیه) در پیام نوروزی خود امسال را سال “تولید ملی و حمایت از کار و سرمایهی ایرانی” نامیدند و همچنین در سخنرانی خود در جوار بارگاه نورانی حضرت ثامن الحجج(ع) مطالب بسیار مهمی ایراد فرمودند که قابل توجه است و همه مسئولان باید آن سخنان را سرلوحه کار خود در سال جدید قرار دهند.
رشد تولید، نقش اساسی در پیشرفت زیربنایی یک کشور دارد.
یکی از مهمترین عوامل پیشرفت اقتصادی و سیاسی یک کشور رشد فزایندهی تولید ملی در تمام امور مورد نیاز جامعه و رسیدن به خودکفایی داخلی است به ویژه در کالاها و امور استراتژیک و بنیادین که نقش اساسی در پیشرفت زیربنایی یک کشور دارد. بیتردید اگر ما در عرصه تولید، سرمایه و کار نیازمند کشورهای خارجی باشیم هم از جهت اقتصادی و هم از جهت سیاسی و حتی فرهنگی، دچار آسیبهای جدی در تمامی عرصههای ملی و فراملی خواهیم بود، اگر ما نیازمند کار و کالای خارجی باشیم وابستگی سیاسی به بار میآورد و ثروت ملی به جیب کشورهای خارجی میرود و عرصه کار و اشتغال در درون مملکت رو به نزول و کشورهای دیگری که ما از آنها کالا و کار به داخل وارد میکنیم دارای نرخ رشد بالای اقتصادی خواهند شد.
در حال حاضر نیازمند طرح مدوّن در فضای علمی و تولید دانش و فنآوری با نگاه مقام معظم رهبری هستیم
تمامی جهان سلطه از طریق استکبار علمی و انحصار دانش و فناوری، تهدید و تحریم و انحصار امور اقتصادی، جهان را تحت فشار قرار دادهاند که سلطهی خود را در آن کشورها مستولی کنند و حاکم کنند، ما با پیشرفتی که الحمدالله در تمامی عرصهها بعد از انقلاب به ویژه در دهه اخیر با هدایتهای مقام معظم رهبری و روح ولایتمداری مردم و نخبگان ولایتمدار داشته ایم، ما باید در عرصه تولید ملی، هم در فضای علمی و تولید دانش و فناوری و هم طراحی و ایجاد نرمافزارها و تولید سختافزارهای مورد نیاز دارای یک طرح مدوّن با نگاه مقام معظم رهبری باشیم. ما نیاز داریم.
نقشه جامع پیشرفت اقتصاد ایران در افق ۱۴۰۴ باید تدوین شود.
من بارها عرض کردهام، به نخبگان اقتصادی ایران هم عرض کردهام، ما نیاز به تدوین نقشه جامع پیشرفت اقتصاد ایران در افق ۱۴۰۴ داریم، این که ما بیاییم و یک کارخانه در جایی بزنیم یا یک دانش در جایی تولید کنیم بدون تنظیم برنامههای مدوّن و مرتبط با هم، دانشگاهها به کار گرفته شوند، صنعت به سمت علمی شدن پیش رود، فرهنگ دینی بستر پیشرفت این امور باشد اگر این چنین نباشد ما موفق نخواهیم بود. ما نیازمند تدوین نقشه جامع و دانش بنیاد پیشرفت اقتصاد ایران هستیم و این را باید نخبگان طراحی کنند.
تدوین نقشه جامع دانش بنیان پیشرفت اقتصاد بهترین طرح برای تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی است.
ما الحمدالله در صنایع مهم و بنیادین مثل: دانش هستهای، فناوری نانو، تولید سختافزارها و نرمافزارهای انرژی چه انرژی هستهای و چه انرژی فسیلی و رادیو داروهای بسیار مهم، پیشرفت فوقالعادهای داشتهایم که درصد شتاب علمیِ ما فوقالعاده است و خودِ کشورهای خارجی میگویند که ایران هفدهمین کشور در عرصه علمی جهان و در منطقه اول است. رشد ۱۱ درصدی علمی به رشد ۲۰ درصدی تبدیل شده است و در رشد و شتاب نیز ایران در جهان اول است.
این نشان از استعداد بالای ایرانی با فرهنگ دینی و علوی میدهد ما باید این را گرامی بداریم و در این عرصه که مقام معظم رهبری فرمودهاند تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی دارای طرح و برنامه باشیم که مهمترین آن همان تهیه و تدوین نقشه جامع دانش بنیان پیشرفت اقتصاد ایران است.
فرهنگ غالب در جامعه، حمایت از تولید ملی، کار و سرمایه ایرانی باشد.
در این رابطه باید فرهنگ غالب در جامعه حمایت از تولید ملی و کار و سرمایه ایرانی باشد، باید مردم و جامعهی صنعت و اقتصاد ایران با این فرهنگ ورود پیدا کنند که باید اقتصاد ایران را خودکفا و در مسیر رشدِ فزایندهی پیشرفتِ ثروت ملی باشند، هم صاحبان سرمایه، هم صاحبان صنعت و هم جامعه و مصرف کنندگان، باید فرهنگ حمایت از کار، سرمایه و تولید ایرانی، فرهنگ غالب شود. حمایت مالی از کار و سرمایه ایرانی و ارائه اعتبارات بانکی با کارمزد مناسب و تصویب قوانین کارآمد و لغو قوانین دست و پاگیر که هماینک بسیار است، این قوانین باید لغو شود قوانین کارآمد برای حمایت از صاحبان صنعت و سرمایه و گسترش تعاونیهای مردمی باید طراحی شود.
سوم، رشد کمی و کیفی کار و کالا و کنترل کیفیت است. اگر ما بخواهیم در عرصه اقتصادی خودکفا شویم باید کالاهای ما از جهت کمّی بتوانند جامعه را مدیریت کنند، کمبودی احساس نشود از آن طرف کیفیت بالا باشد، طوری نباشد که کالاهای ایرانی بیکیفیت باشد و نگاه مردم به سمت و سوی کالاهای خارجی باشد و با مراعات و کنترل استاندارد باید این کار صورت بگیرد.
حمایت مالی و معنوی از طراحان و مخترعان ایرانی باید صورت بگیرد، باید مخترعان و طراحان هم در حوزه نرمافزار و هم سختافزار حمایت شوند و بعد از آن توسعهی صادرات و محصولات و کار ایرانی به جهان خارج است.
هدایت مقام معظم رهبری در فضای شعار متوقف نشود.
اینها باید صورت بگیرد، نباید مسئولین هدایتهای مقام معظم رهبری را در یک فضای شعار متوقف کنند، مردم ایران با این حماسه هایی که می آفرینند هم در دفاع مقدس، هم در عرصه انقلاب و هم در حضور در صحنههای سرنوشتساز، شایسته اند که مسئولین این هدایتهای مقام معظم رهبری را اجرایی کنند و فضای ایران و این مردم را متنعم به طعم شیرین انقلاب اسلامی کنند.
باید دانش بنیان، با اطاعت از مقام معظم رهبری، با اتحاد، همدلی، وفاق فی ما بین قوای سهگانه، انشاءالله فضایی را فراهم کنند که شتاب و پیشرفت روزافزون شود و این تنها یک راه دارد: ولایتمداری در همه عرصهها، چه عرصه سیاسی، چه عرصه فرهنگی، چه عرصه اقتصادی و چه عرصه اجتماعی، مسئولین باید در همه امور نگاه ولایتمدارانه را داشته باشند این اُسِ اساس اسلام است: ولایت مداری در همه عرصهها.
هفته آینده تولد حضرت زینب (سلاماللهعلیها) را داریم، روز پرستار است، به جامعه شیعه و پرستاران تبریک عرض میکنیم و امیدواریم انشاءالله در دنیا و آخرت متنعّم به رهروی راه آن بزرگ بانوی اسلام و در آخرت متنعم به شفاعت ایشان باشیم.
باید بهار معنویت را در خودمان ایجاد کنیم.
نکته دیگری که در آخر عرض میکنم، عزیزان، ایام عید است بهار طبیعت است باید بهار معنویت را هم در خودمان ایجاد کنیم، این بهار طبیعت آیهای از آیات الهی است یعنی ای انسان همانطور که زمستان آمد و تمام این شکوفهها به خواب رفتند خداوند دوباره فضایی را فراهم میکند که شکوفهها نمایان شوند و میوه ها بعد از چندی به شاخههای درختان بنشیند، میگوید: ای انسان یاد بگیر و بیاموز از این آثار تکوینی که اگر از معنویت دور شدی، دچار خواب معنوی شدی، نماز شب از بین رفت، نماز اول وقت از بین رفت، احسان از بین رفت، نماز جماعت از بین رفت و یک مسیر رو به نزول طی کردی، ناراحت نباش، دوباره میتوانی بهار معنویت را در خودت ایجاد کنی «لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا»[۹] اگر گناه هم کردی اشکال ندارد ناامید نباش دوباره میتوانی در وجودت شکوفههای معنوی قرار بدهی، قرائت قرآن تو، نماز اول وقت تو، نماز شب تو، انس با خدای تو، دعای تو و دستگیری از مردم، دوباره بشود همان طوری که زمستان میرود و بهار میآید زمستانِ دوری از معنویت هم میتواند از وجودت برود و بهار معنویت در وجودت ایجاد شود. دستگیری از مردم و کمک به مردم فراموش نشود. خدمت به مردم، هم از ناحیه مسئولین و هم مردم به مردم راهی است که جلب محبت خدا را در پی دارد.
خدایا در ظهور آقا امام زمان (عج) تعجیل بفرما …
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»