نمازجمعه ۲۱ مهر ماه۹۱
خطبـه اول
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
شما عزیزان نمازگزار به ویژه خودم را به مراعات تقوای الهی سفارش می‌کنم چرا که تقوا بهترین زاد و توشه برای سعادت اُخروی و برترین راه برای جلب محبت الهی در حیات دنیوی است.
در خطبه اول بنابراین گذارده‌ایم که از راه خدا سخن بگوییم، راهی که خدا با ماست و ما هم با خدا هستیم. راهی که راه قرآن، راه انبیاء و راه خاتم المرسلین محمدبن‌عبدالله (صلی‌الله علیه‌وآله‌وسلم) و ائمه اطهار (سلام الله علیهم اجمعین) می‌باشد. راهی که راه رستگاری است و راهی است که سرانجام آن بهشت برین، رشد و کمال انسانی است.
راه خدا عبودیت است، عبودیت یعنی اعتقاد، رفتار و اخلاق اسلامی داشتن، و جوهره‌ی عبودیت، ایمان است. در موضوع ایمان، مسائل بسیار زیادی مطرح است که یکی از آن مطالب و امور، اوصاف مؤمنان است و یکی از ویژگی‌ها و اوصاف مؤمنان، اخلاق مداریِ انسان مؤمن است. انسان باایمان انسانی اخلاق مدار است که سراسر وجودش فضائل اخلاقی است و وی از رذائل اخلاقی پیراسته است، وجود او در جامعه مایه‌ی رشد اخلاقی و پایه‌ی آسایش، آرامش و تعالی معنوی و مادّی در سراسر فضای جامعه است. او هم در اخلاق فردی، هم اخلاق اجتماعی، هم اخلاق خانوادگی و هم اخلاق کاری دارای ویژگی‌هایی است که او را در جامعه به عنوان انسانی بزرگ و بزرگوار مطرح می‌کند. وجود ایشان مایه‌ی رشد و کمبودش در جامعه کاملاً احساس می‌شود.
یکی از فضائل اخلاق اجتماعی، صداقت رفتاری و بیانی است. صداقت رفتاری و بیانی یعنی یکرنگیِ شخصیتی در برخورد با افراد جامعه و یگانگی رفتار و گفتار با آنان است. یکی از خصوصیات اخلاقی انسان مؤمن این است که در رفتار با افراد جامعه در سخن و گفتار با آنها صادق و یک رنگ است، این گونه نیست که به نفاق در گفتار و رفتار مبتلا باشد. صداقت رفتاری یعنی اینکه انسان با افراد جامعه در رفتار و در حضور آنان و در غیاب آنان یکرنگ باشد، این گونه نباشد که جلوی آنها به تعریف و خوش رفتار باشد و پشت سر آنها به غیبت، تهمت، تخریب شخصیت آنان و برخورد بد مبتلا باشد.
یکی از نشانه‌های انسان ضعیف، زبون و دارای ناهنجاری‌های اخلاقی این است که دارای دو روحیه باشد: جلوی مردم، دوستان و افراد جامعه زبان به تعریف و تمجید و خوش برخوردی اما در غیاب آنان، آنان را تخریب و تضعیف می‌کند و با رفتار و با بیانش آنها را در محیط جامعه لگدمال کند، هر کس این چنین بود بدانید که خود او دارای همچین شخصیتی است و دارا و دچار مشکلات عدیده‌ی شخصیتی است. به همین خاطر است که انسان‌های بزرگ همیشه با دید بزرگی به دیگران نگاه می‌کنند، اگر ضعفی دارند چشم می‌پوشند و اگر خوبی دارند آن را بزرگ می‌پندارند. در مقام تخریبِ شخصیت دیگران نیستند بلکه به شکل متعادل، مناسب و به عدالت و انصاف در قبال دیگران قضاوت می‌کنند، این گونه هستند که در محیط حضور و در فضای جامعه، همواره طوری برخورد می‌کنند که در غیاب آن افراد نیز اینچنین هستند، یکرنگ هستند، متلوّل نیستند، چند رنگ نیستند بلکه دارای صداقت رفتاری و بیانی هستند.
امام حسن عسکری (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ یَکُونُ ذَا وَجْهَیْنِ وَ ذَا لِسَانَیْنِ یُطْرِی أخَاهُ شَاهِداً وَ یَأکُلُهُ غَائِباً إِنْ أعْطِیَ حَسَدَهُ وَ إِنِ ابْتُلِیَ خَانَهُ»[۱] چه انسان بدی است آن انسانی که دارای دو رویی و دو زبانی است. این افراد اینگونه هستند که جلوی انسان رفتار خوب اما پشت سر انسان دارای رفتار بدی هستند، جلوی انسان زبان به تعریف و تمجید بر‌می‌دارند اما پشت سر انسان به غیبت، تهمت، افترا، بهتان و تخریب شخصیت می‌پردازند. این انسان‌ها اصلاً قابل اعتماد نیستند چون برای خود شخصی که این‌ها سخن می‌گویند و غیبت کسی را پیش او می‌کنند قطعاً غیبت و تخریب شخصیت او را نیز پیش دیگران می‌کنند. کمبود شخصیت خود را با تخریب دیگران می‌خواهند جبران کنند. دیگران را در حضورشان می‌ستاید اما وقتی که او نیست نابودش می‌کند، اگر خدا به آن شخص یا فرد بزرگی و نعمتی عطا کند این شخص او را حسادت می‌کند و اگر آن شخص مبتلا شود این شخص دورو به او خیانت می‌کند.
به همین خاطر یکی از موازین شناخت شخصیت افراد، نحوه برخورد آنان با افراد جامعه است. اگر شما شخصی دیدید که دارای شخصیت دو رفتاری است جلوی دیگران تعریف و تمجید و خیر و برکت نسبت به دیگران می‌دهد اما پشت سر آنها غیبت و تخریب شخصیت آنها می‌کند بدانید که این شخص قابل اعتماد نیست. شخصی قابل اعتماد است و دارای شخصیتی است که قابل اتّکا هست که دارای یک ساختار شخصیتیِ واحد باشد، این گونه نباشد که نسبت به افراد جامعه در ظاهر یک شکل باشد و پشت سر آنها یک شکل دیگر باشد، جلوی آنها زبان به ستایش اما پشت سر آنها زبان به تخریب شخصیت آنها داشته باشد.
زندگی انسان در محیط اجتماعی به صداقت اجتماعی نیاز دارد. اگر انسان در جامعه دارای بحران صداقت اجتماعی باشد و یک جامعه گرفتار نفاق اجتماعی باشد این جامعه به هیچ صورت روی خوش نمی‌بیند. صداقت اجتماعی یعنی یکرنگیِ مردم یک جامعه با هم چه در رفتار و چه در گفتار.
امام صادق (علیه السلام) در رابطه با صداقت نکاتی می‌فرمایند که بر عصمت در حوزه روان‌شناسی و جامعه‌شناسی منطبق است، می‌فرماید: صداقت و ساختار صداقت افراد در جامعه دارای یک حدود و شاخصه‌هایی است، اولین آنها این است: «أَنْ تَکُونَ سَرِیرَتُهُ» ظاهر و باطن آنها یکی است، در محیط اجتماعی در میان مردم و در غیاب مردم یکرنگ هستند. دوم اینگونه‌اند که خوبی شما را خوبی خود می پندارند و بدی شما را بدی خود می‌پندارند یعنی اگر انسان خوب باشد خوشحال می‌شوند، گویا خود خوبند و اگر مردم بد باشند و گرفتار باشند آن را گرفتاری خود می‌داند و خود را در مقام رفع آن قرار می‌دهند و کوشش می‌کند. سومین ویژگی صداقت انسان این است که اگر به قدرت و یا ثروتی رسید در قبال انسان‌ها تغییر روحیه و رویه ندهند و چهارم اینکه اگر انسانی در زندگی گرفتار شد اینگونه نباشد که وارد بر صحنه رفع بحران و چالش زندگی آن شخص نشود. اگر دید که دوستش در جامعه دچار چالش است سریعاً اقدام می‌کند، رفع گرفتاری دوست و جامعه می‌کند و فضا را برای زندگی او آرام می‌سازد.
اگر جامعه دچار نفاق اجتماعی باشد و دارای صداقت اجتماعی نباشد آثاری دارد:
- شکستن قلوب و تخریب شخصیت دیگران. انسان‌هایی که صداقت ندارند دیگران را تخریب می‌کنند و قلب‌ها را می‌شکنند.
- جوّ عدم اعتماد در جامعه برای خود و دیگران ایجاد می‌کنند، هم دیگران را که تخریب کردند مردم دیگر به آنها اعتماد نمی‌کنند و هم چون می‌بیند که این شخص در عرصه شخصیت دیگران انسان مخربی است دیگر به او هم اعتماد نمی‌کنند، می‌گویند شاید در قبال ما نیز این کار را بکند.
- ایجاد جوی می‌کند که تقابل برخورد تلافی‌جویانه در جامعه رواج می‌دهد. وقتی تخریب دیگران کردند دیگران هم می‌خواهند او را تخریب کنند و این یک جوّ و یک جریان می‌شود.
- اضطراب و تشویش را هم برای دیگران و هم برای خود ایجاد می‌کند.
- گسترش فرهنگ دورویی در جامعه می‌کند.
- ارتکاب گناه و معصیت و عذاب اخروی که در برخی از مواقع این دورویی و عدم صداقت و نفاق موجب گناه کبیره می‌شود.
امیرمؤمنان امام علیبنابیطالب (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «لَا یَکُونُ الصَّدِیقُ صَدِیقاً حَتَّى یَحْفَظَ أَخَاهُ فِى ثَلَاثٍ فِى نَکْبَتِهِ وَ غَیْبَتِهِ وَ وَفَاتِهِ»[۲] دوست راستین نیست مگر اینکه برادران، دوستان و محیط اجتماعی را در سه مورد حفظ کند: یک، در گرفتاری‌هایش. در گرفتاری‌ها انسان‌های صدیق و یکرنگ می‌آیند و به دیگران کمک می‌کنند. دو، در حالی که نیستند و حضور ندارند، به آن شخص و خانواده‌اش خدمت می‌کنند. سوم، در هنگام مرگ در خدمت او و خانواده‌اش هستند.
اللهم صل علی محمد و آل محمد
خطبـه دوم
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
شما عزیزان نمازگزار به ویژه خودم را به مراعات تقوای الهی سفارش می‌کنم چرا که تقوا کلید فتح رستگاری و طریق جلب عنایات ویژه الهی است.
در خطبه دوم پیرامون چند موضوع به اختصار سخن می‌گوییم:
مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه‌ای (دامت برکاته العالیه) در سفر خود به استان خراسان شمالی که با استقبال ولایتمدارانه مردم آگاه و بصیر آن خطه روبرو شد، مطالب مهمی ایراد فرمودند که به برخی از آن مطالب اشاره می‌شود:
معظم‌له فرمودند که ملت ایران از آغاز شروع حکومت اسلامی خود همواره رو به پیشرفت بوده‌اند، در همه ابعاد چه مادی و چه معنوی، هرچند در این مسیر فرازها و فرودها دیده شده است و دشمنی‌های صهیونیسم بین‌الملل در اشکال مختلف صورت گرفته است اما ملت ایران و انقلاب اسلامی ایران با تمام دشمنی‌های جهان سلطه رو به پیشرفت بوده و سنگرها و قلّه‌های زیادی را فتح کرده است.
مقام معظم رهبری فرمودند: ساز و برگ این پیشرفت ادامه این حرکت اما پرنشاط و امیدوارانه، پیگیری و تلاش، وحدت و همدلی، موقع شناسی ملت و مسئولان و تلاش جدی نخبگان جامعه برای دفع تهاجم همه‌جانبه جهان سلطه و ایران اسلامی را در مسیر پیشرفت همه‌جانبه قرار دادن است. یکی از کارهایی که دشمن به دنبال آن است ایجاد جو ناامیدی در همه لایه‌های اجتماع است. ناامیدی مادی و معنوی، که نتیجه این ناامیدی عدم حرکت و دفاع از انقلاب است. همین کاری که با کوفه کردند نسبت به امیرالمؤمنین؛ جامعه کوفه را ناامید کردند از پیروزی، از موفقیت، از پیشرفت و روح حرکت و نشاط را از آن جامعه گرفتند. اما مردم ایران با تمام توان، با امید، با نشاط و با نگاه ولایت مدارانه کنار مقام معظم رهبری هستند و به جهان سلطه درسی تاریخی خواهند داد.
معظم‌له فرمودند: لازمه این پیشرفت، برنامه‌ریزی دانش بنیان است. باید مسئولین ما در همه رده‌ها، کارشناسیِ دانش بنیانه‌ای را اساس کار قرار دهند و برنامه‌ریزی کوتاه میان و بلندمدت برای نظام، هم در فضای ملی و هم فراملی داشته باشند. بسیاری از مشکلاتی که مشاهده می‌شود، به خاطر عدم تدبیر و کارشناسی دانش بنیان برخی از آقایان است. ما باید برنامه‌ریزی‌مان جلوتر از تهاجم دشمن باشد. اگر اینچنین بود و تهاجم دشمن را از قبل شناختیم و پیشگیری لازم را خواهیم کرد و تهدید آنها را به فرصت تبدیل می‌کنیم، اما اگر برنامه‌ریزی، فوق روز نباشد همیشه تهدید محور خواهیم بود. آنها تهدید می‌کنند و تحریم می‌کنند و ما باید دفاع کنیم. شناخت ضعف‌ها و قوت‌ها، رصد و نظارت، آگاه‌سازی مردم، مردم را در جریان امور گذاشتن. الان در عرصه تهاجم اقتصادی، مردم باید در جریان قرار بگیرند که جهان سلطه چه فشاری بر نظام می‌آورد. اگر مردم آگاه شوند خود، دفاع می‌کنند. آماده سازی در همه لایه‌های جامعه برای دفاع مقدس چه نظامی و چه غیر نظامی.
سپس فرمودند: تحریم‌ها چیز جدیدی نیست، ما از اول انقلاب تاکنون تحریم بوده‌ایم. تبلیغات الان روی تحریم بسیار است و تحریمی که الان اینان انجام می‌دهند تحریم پرفشار اقتصادی است. لذا مردم باید هوشیار باشند، جنگ در شرایط کنونی جنگ اقتصادی است. الان ما در موقعیت احزاب هستیم، مثل جنگ احزاب. در جنگ احزاب تمامی گروه‌های مشرک و کفار عرب مقابل پیامبر در مدینه قرار گرفته بودند و به دنبال شکست نهایی اسلام بودند و مسلمین گاهی در یک روز یک دانه خرما سهمیه داشتند. فشار اقتصادی، فشار نظامی، فشار سیاسی، فشارهای مختلف اجتماعی و حتی محاصره مدینه از پشت توسط یهودیان و در جلو توسط احزاب، و فرمودند ما باید همانند سپاه رسول خدا که احزاب عرب را شکست داد با شمشیر بران علیبنابیطالب (علیه‌السلام) آن‌چنان باشیم و جهان سلطه را شکست دهیم.
معظم له فرمودند: دشمن، دشمنی خود را نه با ایران هسته‌ای دارد بلکه با ایران اسلامی دارد. به همین خاطر توهین به پیامبر می‌کند و توهین به اهل بیت نیز از قبل کرده است. آنان از ایران اسلامی می‌ترسند نه از ایران هسته‌ای.
ایشان در رابطه با حوزه‌های علمیه فرمودند: حوزه‌های علمیه و روحانیت سربازان نظام هستند. حوزه باید به دور از اندیشه‌ی سکولار باشد. انقلاب ما مولود حوزه است و حوزه اساس انقلاب است. روحانیت همیشه پیشتاز بوده است، هم در ایجاد انقلاب، هم در حراست و حفاظت از انقلاب و هم در رشد انقلاب. آنگاه بیان فرمودند که در فضای رشد، ایران اسلامی باید در حوزه علوم و فناوری با برنامه‌ریزی به خودکفایی علمی، تولید علم و سپس به مرجعیت علمی برسد.
روز یکشنبه روز جهانی استاندارد است. با توجه به اینکه ما باید به سمت تولید ملی و بکارگیری فنون و سرمایه ایرانی در تولید برسیم، نقش استاندارد بسیار ویژه است چرا که بر روی کیفیت کار و کالا نظارت دارد. اگر ما بخواهیم از تولیدات داخلی استفاده کنیم باید تولیدات داخلی دارای کیفیت بالا باشند و باید به این سمت تولیدات ما جریان پیدا کند.
روز دوشنبه روز پیوند اولیا و مربیان است. لازم است که این پیوند دارای یک ساختار تعریف شده باشد که دانش‌آموزان هم در مدرسه و هم در منزل دارای یک سیستم پرورشی و تربیتی واحد باشند و در حوزه آموزش نیز این چنین باشند.
همچنین در این روز، روز جهانی نابینایان عزیز هست. عزیزانی که پاک‌ترین و صدیق ترین افراد جامعه هستند و نیازمند کمک‌های ویژه هستند هم در حرکت درون‌شهری، هم در عرصه اشتغال و تحصیلات و هم در حوزه زندگی، که من مسئولین توصیه می‌کنم در این قبال اندیشه‌های بسیار مؤثری داشته باشند.
روز چهارشنبه، روز ازدواج و روز پیوند خانوادگی است که مصادف است با سالروز ازدواج امیر مؤمنان (علیه السلام) و حضرت زهرا (سلام‌الله علیهم اجمعین) که امیدوارم ان‌شاءالله این پیوند، الگویی برای پیوندهای زناشویی در سطح جامعه باشد. نکاتی در این عرصه لازم می‌بینم که بیان می‌کنم:
- گسترش ازدواج آسان در محیط‌های جامعه و پایین آوردن سن ازدواج. الان سن ازدواج بسیار بالا است، لازمه این، اشتغال است، لازمه این خدمات است، تحصیلات است که باید مسئولین در این قبال بیندیشند.
- بررسی اولیه جهت انتخاب مناسب است. بسیاری از جدایی‌ها و طلاق‌ها به خاطر انتخاب نامناسب و تصمیم عجولانه است.
- دیگری، مشاوره و توافق خانوادگی است. انسانی که ازدواج می‌کند، دو فرد نیستند بلکه دو خانواده با هم ازدواج می‌کنند، دو خانواده با هم پیوند برقرار می‌کنند. لذا باید این دو خانواده مناسب هم باشند.
- نکته دیگری که خیلی الان مسئله است بحث مهریه است. الان بسیاری از پرونده‌ها در دادگستری بحث مهریه است، مهریه‌های بالا و آن‌چنانی. الان فرهنگ شده که هر خانواده و هر دختر خانم که شخصیت عالی و والی دارد باید مهریه‌اش بالا باشد، مهریه‌ی بالا نشان شخصیت شده است، این خیلی بد است. از نگاه اسلام زنی دارای شخصیت بالا است که اخلاق، تقوای، رفتار و تحصیلش بالا باشد و مهریه او مناسب باشد. چه بسیار مشکلاتی که در سطح جامعه شما می‌بینید به خاطر همین مسئله مهریه است. جوانی که تازه می‌خواهد زندگی تشکیل بدهد دچار یک بدهکاری واقعی به نام مهریه می‌شود که شاید تا آخر عمر توان پرداخت آن را نداشته باشد این معلوم نیست شرعی باشد و مهریه محقق باشد در این رابطه باید توسط مسئولین تدبیر شود ازدواج آسان شود؛ بزرگ‌ترین ضمانت بقاء پیوند زناشویی، محبت طرفین و استمرار این محبت و رشد این محبت است. مهریه هر چقدر بالا باشد موجب این نمی‌شود که زندگی استمرار پیدا کند با نزاع تمام می‌شود. به همین خاطر والدین بر این مسئله‌ی پسرها و دخترها دقت کنند که خدای‌ناکرده مبتلا به این بدهکاری شرعی و قانونی نشوند.
روز سه شنبه سالروز شهادت حضرت جواد االائمه (علیه السلام) است. امامی که حضرت امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) فرمودند: در اسلام هیچ مولودی پر برکت‌تر از او زاده نشد. بسیار مظلومانه شهید شد. شاید ما در بین حضرات معصومین (علیهم السلام) امامی نداشته باشیم که اینچنین مظلومانه و غریبانه شهید شده باشد. این روز را به حضرت بقیه‌الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مقام معظم رهبری و همه شیعیان آن زمان تسلیت عرض می‌کنم.
خدایا در ظهور آقا امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تعجیل بفرما.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»
[۱] . تحف العقول ، ص ۵۱۸.
[۲] . نهج البلاغه، حکمت ۱۳۴.